استانداردهای کتابخانه ای ، تعریف ایرانی می خواهند

                                                       

مردم ما کتاب نمی خوانند و یکی از دلایل آن را نبود کتاب در دسترس عنوان می کنند که از مصداق های آن کمبود کتابخانه است اما استانداردهای تعداد کتابخانه آنچنان متغیر است که نیاز به یک تعریف بومی واحد دارد.

عضو هیات امنای کتابخانه های عمومی کشور در تیرماه از کمبود بیش از 12هزار کتابخانه عمومی در کشور خبر می دهد. استاندار تهران هم در دیدار اعضای انجمن کتابخانه های عمومی استان تهران ، این استان را با 22 کتابخانه عمومی ، فقیرترین استان کشور می خواند. اما آن گونه که دبیرکل هیات امنای کتابخانه های عمومی کشور می گوید ، این گونه طرح استانداردها برای کتابخانه ها مبنای روشنی ندارد ، چرا که استانداردها در شرایط مختلف برای کشورهای مختلف متغیرند. ایران ، با بیش از 1600 کتابخانه عمومی حتی به نظر دبیرکل هیات امنا هم با جهان فاصله بسیاری دارد ، اما این همه آن چیزی نیست که درباره رابطه تعداد کتابخانه ها و استانداردهای آن از یک سو و کتاب نخواندن مردم از سوی دیگر مطرح است.

محمدحسن ملک احمدی می گوید: فدراسیون بین المللی کتابخانه ها هم تعریف واحدی برای استانداردهای کتابخانه ای ندارد و تعریف بومی از این استانداردها به کشورهای مختلف واگذار شده است.

طرح جامع کتابخانه های عمومی را که هنوز از چند و چون آن اطلاعی در دست نیست می توان تنها سند تعریف بومی استانداردهای کتابخانه ای و رسیدن به سطح قابل قبولی از میزان کتابخانه ها از منظر جهانی دانست اما تدوین این طرح و زمان اجرایی شدن آن مساله ای است که ما را همچنان به انتظار وامی دارد.

او معیارهایی چون گستردگی کشور ، پراکندگی جمعیت و سرانه کتاب در کتابخانه ها براساس جمعیت را از جمله عوامل مهم در تعریف استانداردهای بومی برای کتابخانه های عمومی ، کشور عنوان می کند. حافظیان عقیده دارد بدون داشتن آمار کتابخانه های بدون عنوان کتابخانه عمومی ، نمی توان درباره استاندارد تعداد کتابخانه های کشور نظر داد. اگر  برای هر 5 هزار نفر یک کتابخانه عمومی احداث کنیم و به استانداردهای جهانی هم نزدیک شویم اما کتابخوان نبودن مردم معضلی است که در این عرصه قابل توجه است.

ملک احمدی با اشاره به این که یکی از دلایل کتاب نخوان بودن مردم به نبود کتابخانه و در دسترس نبودن کتاب برمی گردد ، حل قسمتی از مشکل سطح پایین مطالعه در کشور را با راه اندازی کتابخانه های عمومی و بالابردن سطح استانداردهای ممکن می داند. حافظیان نیز پایین بودن شمارگان کتابها در کشور را با توجه به بالابودن عناوین آنها نشان دهنده پایین بودن سطح مطالعه و کتابخوانی می داند که یکی از ریشه های آن نبود و کمبود کتابخانه است.

او از در دست مطالعه بودن طرح جامع کتابخانه های عمومی برای تعریف استانداردهای بومی کتابخانه ای در کشور خبر می دهد و امیدوار است با به نتیجه رسیدن این طرح ، می توان به صورت جدی گفت چه شهری از میزان استانداردهای جهانی و بومی عقب است و کدام نقطه کشور وضعیت مطلوب و حتی خوبی دارد. او باور دارد که تنگناهای کتابخانه ها در سالهای گذشته ، کشور را از بسیاری کشورهای همتراز ایران عقب نگه داشته است اما یک کارشناس عرصه کتابداری و اطلاع رسانی ، نبود تعریف بومی از استانداردها را عاملی برای نداشتن تعریف از کتابخانه عمومی می داند. محمدکاظم حافظیان رضوی که عضو هیات مدیره انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران هم است می گوید: در ایران کتابخانه عمومی به جایی گفته می شود که تابلو داشته باشد ، در حالی که تمام کتابخانه های مساجد، مدارس ، دانشگاه ها ، کتابخانه های محلی ، شخصی و تخصصی عنوان کتابخانه عمومی دارند. او از این منظر هم به کتابخانه عمومی می نگرد که : اگر تعریف ما کتابخانه عمومی باشد که دولت آن را برای استفاده عمومی دایر کند، ما از این نظر از جهان عقب افتاده ایم.